کاشی کاری یکی از زیباترین و پرمرارات‌ترین هنرهای ایرانی اسلامی است، تا جایی که اگر این هنر را عصاره تمامی هنرهای این مرز و بوم و نماد هنر ایرانی بدانیم، حرفی گزافه نیست. اقبال هنردوستان ممالک دیگر به این هنر زیبا نیز نشان دهنده این مساله است. این نکته از آنجا نشات می‌گیرد که هنرهای بسیاری برای خلق کاشیکاری یار و مددکار یکدیگر می‌شوند. آجر پزی، لعاب‌سازی، کاشی‌سازی، طرح‌های اسلیمی و ختائی، گره‌بندی، خوشنویسی و هنرهای گوناگونی در زمینه معماری چون محراب‌سازی، مقرنس بندی، رسمی بندی، یزدی بندی، و ... در وجود این هنر جمع شده است.
جمع شدن این هنرهای گوناگون در کاشیکاری آن را به نمونه عینی فرهنگ و آداب مسلملنان این سرزمین بدل ساخته است؛ به همین سبب هنرمندان کاشیکار با سختی و مرارت بسیار سعی نمودند این نماد ایرانی به زیبایی بر تارک مساجدشان بدرخشد. در باب این هنر آسمانی هرچه گفته شود حق این هنر و هنرمندان گمنامی که عمر خویش را صرف پویایی آن نمودند، ادا نمی گردد.
شیوه کاشی کاری معرق:
اولین مرحله، پخت کاشی است. در کارگاه های کاشی سازی ابتدا با تهیه گِل رس نرم و با اضافه نمودن خاکستر، کاشی تُرد و شکننده‌ای را می سازند که بتوان آن را با تیشه تراشید. این گِل پس قالب خوردن و پرس شدن، خشک شده و روانه کوره می شود. بعد از اولین مرحله کوره رنگ و لعابی که در رنگ های مختلف تهیه شده روی کاشی زده شده و برای بار دوم در کوره پخته می شود. از این مرحله به بعد کار اصلی معرق آغاز می گردد.
طرحی را که برای اجرا انتخاب شده ابتدا به اندازه های مساوی کوچکی تقسیم می کنند و هر قسمت یک شماره گرفته و این شماره را بر تمامی اجزاء آن قسمت ثبت می کنند.
سپس کاغذ را به تفکیک رنگها بوسیله تیغ برش می دهند. به عنوان مثال؛ تمامی برگهای فیروزه ای از زمینه لاجورد جدا می شود و به اندازه ای برش می خورد که بر الگوی آن بتوان کاشی را سالم تراشید.
اکنون کاغذهای هر دسته رنگی را بر کاشی همان رنگ می چسبانند.
استاد کاشی تراش تلاش می کند درست و به دقت لعاب کاشی اضافه را، از حد بیرونی کاغذ بتراشد. این عمل با تیشه انجام می‌گیرد.
در پایان مرحله لعاب برداری تنها کاغذی بر روی کاشی قابل مشاهده است و از کنار کاغذ می‌توان سفال زیر لعاب را مشاهده نمود.
در این قسمت ابتدا با تیشه کاشی تراشی و سپس با وسایلی چون مغار و ارّه و سوهان گل(سفال) کاشی برداشته می‌شود.
سپس با سوهان چنان اضافات را از کناره‌ها می‌زدایند که تمامی قطعات به راحتی در درون هم جای گیرند.
بعد از تراش تمامی اجزاء و قطعات را برطبق شماره ای که در ابتدا بر آن زده اند مرتب نموده و بر روی نقشه اصلی می چینند. دراین حالت لعاب کاشی بر سطح صاف زمین قرار گرفته و بدنه سفالی کاشی رو به بالاست.
پس از این مرحله است که روی این مجموعه را با گچ یا سیمان می پوشانند تا قطعات معرق یک تکه و متصل به هم شود.
مرحله آخر نصب تابلوی کاشی بر محل در نظر گرفته شده است. این مرحله بسیار مهم بوده و در زیبایی و استواری کار بسیار تأثیر دارد.
البته در اماکنی چون محراب مساجد که باید کاشی دور و قوس ویژه ای داشته باشد، از آن نقطه قالبی در اندازه و با دوری به همان گونه تهیه نموده و کاشی را بر روی آن قالب می چینند تا کاشی طبق همان شکل دور پیدا کند.
{gallery}pedar/sakht-kashi-moaraq{/gallery}