کاشی معقلی به نوعی کاشی مزین به خطوط کوفی بنایی گفته می شود که برای تزئین سطوح مختلف در معماری سنتی استفاده می شود. کوفی بنایی (معقلی) نوعی کاربردی از خط کوفی است که در بناها و معماری …
کاشی معقلی به نوعی کاشی مزین به خطوط کوفی بنایی گفته می شود که برای تزئین سطوح مختلف در معماری سنتی استفاده می شود. کوفی بنایی (معقلی) نوعی کاربردی از خط کوفی است که در بناها و معماری ها جلوه گر شده است و به دلیل استفاده آن در روی بناها، خط بنایی لقب گرفت و به صورت های مختلف پدیدار گشته که به شکل آسان و متوسط و مشکل، دسته بندی می شود، ولی می توان نام های منحصر، مربعی یا مستطیلی و متداخل تطبیق نمود. خط معقلی در کتابت رایج نبود، اگر چه مولانا سلطانعلی مشهدی، معتقد است که به این خط کتابت نیز می شد و آن را جزو خطوط می آورد.

چون اساس این خط روی خانه بندی خط کشی می شود، به این ترتیب که اول کاغذ مانند صفحه شطرنجی خط کشی و خانه بندی می شود، و بعد از تقسیم خانه ها، حروف آن مرتب می شود و چون این خط به ترتیب فوق نوشته می شده، آن را با آجر روی عمارات به آسانی می چیدند تا هم عباراتی از آن خوانده شود و هم دیوار عمارت را تزئینی باشد. به این نسبت آن را خط معماری یا خط بنایی نامیده اند. معقل در لغت به معنی حصین (پناهگاه و کوه بلند آمده است) این معنی با این نوع خط بنایی مطابقت دارد و این نظریه منطقی است که خط بنایی پس از این که به کمال مطلوب رسید، معقلی نامیده شده باشد. به نظر می رسد خط معقلی بعد از خط کوفی و از روی آن استخراج شده باشد و در زمان تیموریان یعنی در قرن نهم هجری که از لحاظ خط و خوشنویسی یک دوره طلایی به شمار می رود این خط برای تزئین بناها از روی خط کوفی استخراج شده که در کوفی یک دانگ دور است و پنج دانگ سطح و در خط معقلی دور نیست و همه سطح است. در معماری کاربرد نقوش معقلی با استفاده از مصالحی مانند: کاشی و آجر (جداگانه و درهم) ساخته می شود و در تزئینات سطوح داخلی و خارجی اماکن مقدسه و ایوان ها و پیکر مناره ها به کار گرفته می شود. در حرم مطهر رضوی نمونه های زیبایی از این کاشی کاری وجود دارد.

{gallery}pedar/moagheli{/gallery}